RockRrëmujë 23 - Izolimi vdes

 

18/10/21

Zgjo hapësira çdo mëngjes, thyeje botën mes për mes, kohë që izolimi vdes. Kështu këndojnë “Djemtë e Detit”. What we got here, is failure to communicate, u thotë kapiteni të burgosurve me zinxhirë, te filmi “Luk gjakftohti”,  interpretuar nga Paul Newman ne 1965. Frazë që e morën Guns ‘n Roses dhe e vendosën në fillimin e këngës Civil war. Mungesë komunikimi. Luftë civile. Vëllavrasëse. Izolimi vdes, në mëngjes, mund të jetë izolim i brendshëm, që mengjesi ta vret duke të futur në kontakt me botën. Ose duhet të jetë izolim i botës ku jeton, dhe djemtë e Lezhës së izoluar dhe damkosur nga sistemi i diktaturës komuniste e ndienin në lëkurë. Muzikalisht të zhvilluar si pakkush që në ‘89, kur u krijuan, ata vuanin izolimin kulturor dhe të audiencës që do t’i dëgjonte.

Idenë për këtë shkrim ma dha një mik i imi, funksionar idealist i portës së ligjit, ndërsa po flisnim histori të asaj kohe e të kësaj kohe, që emërues të përbashkët kanë nënzhvillimin e Shqipërisë. Ne jemi kështu sepse nuk komunikojmë, tha ai në bisedë e sipër. Kur komunikojmë, kuptohemi shumë mirë, dhe tërë punët bëhen mirë. Ose, më së paku, nuk i bëjmë keq.

Para disa vitesh, në ciklin Sfera Shqipe, trajtova në njëfarë mënyre në dy shkrime rresht, Tribale tepër tribale I dhe II, pikërisht izolimet antropologjikisht të ndryshme të veriut dhe jugut të Shqipërisë. Dhe moskomunikimin nga një krahinë në tjetrën. Përgjithësisht në Shqipëri sot mund të shohim shumë thjesht marrëdhëniet komunikuese. Aty ku ka rrugë ose ku janë bërë rrugë, ka shpërthyer zhvillimi, turizmi eksplorues lokal, agroturizmi, e shkëmbimi i njerëzve dhe kulturave. Aty ku ende nuk ka mbërritur rruga e re, specifikisht folur në zonën e Dibrës, Rruga e Arbrit, janë ende zona të paaksesueshme dhe unë i pari nuk kam qenë kurrë në Dibër.
Por Rruga e Arbrit një ditë do të bëhet, ne do shkojmë në Dibër e turizmi do lulëzojë në çdo cep të vendit, ndërsa ajo që më shqetëson vërtet dhe që dua ta sjell në vëmendje në këtë shkrim, është mungesa e komunikimit mes artit shqiptar.

Unë nuk jam dakord me aksiomën tashmë të betonuar, që shkrimtarët nuk lexojnë njëri-tjetrin. Nuk është ky problemi ynë. Shoh kudo tryeza e mbledhje, sidomos gjatë këtij Tetori të librit, ku njerëzit që mblidhen janë të fushës së trajtuar, mblidhen shkrimtarë e flasin për njëri-tjetrin, mblidhen studiues e flasin për njëri-tjetrin. Dhe segmentet e referencës së mbledhjeve artistike në vendin tonë janë edhe më të ngushta se sa duken; varen jo vetëm nga lloji dhe profesioni, shkrimtarët me shkrimtarët, poetët me poetët, piktorët hapin ekspozita me piktorët, e muzikantët e rreperat i bëjnë dis e like njëri tjetrit, por izolimi në Shqipëri është dhe me moshë. Me fasha moshe. Kështu, moskomunikimi shqiptar është i mbushur me kuvli e kuti profesionesh, moshash, grupesh interesi, inatesh të vogla meskine, dhe sa vjen e zvogëlohet audienca, impakti, diskutimi e, si pasojë, zhvillimi. Kështu, arti shqiptar ka mbetur në nivele shumë problematike e të prapambetura në krahasim me botën. Në çdo vend e në çdo kohë, artistët krijojnë një lumë zhvillimi social, ku në këtë lumë notojnë, lundrojnë e gjejnë jetë ide të reja, komunikime mes arteve dhe komunikimi me publikun, e ky lumë kthehet në përmbysës digash kur fryhet nga keqpërdorimi politik, duke drejtuar kështu revolucione e ndryshime rrënjësore sociale.

Mbase është faji i viteve të diktaturës që futën frymën e tredhjes së artit, por tashmë kanë kaluar aq shumë vjet nga ajo diktaturë e larguar! Dhe në kohë të diktaturës, prapë, artet kishin komunikim midis tyre. Regjizorët komunikonin me shkrimtarët, gjuanin në pellgun e tyre, muzikantët e këngëtarët me poetët, shkrimtarët me piktorët ose me artet performative, e kokolepsjet e përfshirjet vazhdojnë kështu pa fund.

Ndaj sot, në ditët e sotme, kemi filma shqiptarë jashtë realitetit e të rrëfyer keq, kemi tekste kengësh idiote e patetike e fare pa yndyrë, kemi letërsi që nuk lidhet me lexuesin, sepse nuk lidhet me realitetin apo mekanizmat krijues, që koha ka kohë që i ka sjelle në tregun botëror. Por letrarët nuk shohin, vetëm ushqehen me veten e tyre, e kemi shumë pak piktorë me stil autentik, e kemi fare pak, thuajse aspak artistë të performance art. What we got here, is failure to communicate. Nuk komunikojnë artet me njëri-tjetrin, dhe nuk komunikojnë artistët. E si pasojë, nuk ka audiencë të gjerë.

Është çështje fryme, është çështje organizative, orientimesh, politikash, mospasja e një koloseumi ndeshjesh mes arteve, mosekzistenca e një klubi artistësh ose shumë klubesh artistësh, moskrijimi i mekanizmave të njohjes së artistëve nga mbarë shqiptarët (hiq këtu muzikën, për nga vetë natyra e saj polikomunikuese), duke e mbyllur artin brenda kryeqytetit, duke e kthyer në snob art, e duke krijuar veç vatra lokale që funksionojnë të shkëputura nga njëra-tjetra, duke mos pasur asnjë lloj jehone, ndikimi e zëri në kapitull.

Kështu, urojmë të hapen enët komunikuese, të hapen dyert, të çahet bota shqiptare mes për mes, e të vijë koha që izolimi vdes. Kaq.