Para pak ditësh lexova në një intervistë të poetes Rita Petro një nocion shumë të veçantë; ne si shoqëri dhe kulturë na mungojnë etërit shpirtërorë.
Krejt e vërtetë, sidomos në kushtet e sotme, të tollovisë së vlerave, rendjes pas vlerave të lira, dhe mbi të gjitha, të vlerave të shitura, nga shumica e atyre që u jepet mundësia të përcaktojnë sistemet e vlerave, sidomos në art.
Mbi të gjitha, nga një brez që ka jetuar me dy këmbet hapur, njërën në një sistem, e këmbën tjetër ne këtë të sotmin, brezi mbi 50 vjeç që ka absorbuar pisllëkun e një epoke devijante, dhe ka notuar në pisllëkun e kësaj epokës tjetër, duke ardhur sot, në ditët tona me ngarkesë të tillë radioaktive, nga e cila nuk shkëputen dot më.
Por Shqiperia nuk është e vetmja nënë që ha bijtë e saj më të mirë. Në lexime e sipër, mëson qe është një fenomen ballkanik. Marina Abramovic është një bijë e Serbisë, e anatemuar, e refuzuar, e luftuar, nga vendi i saj.
Dhe sot, kur kërkon informacion për Abramovic, çdo serb dhe mëma Serbi ekzaltohen kur në rreshta del, M.A. serbian artist. Po, patjetër, në Ballkan duhet të jesh Zeus, të vrasësh atin tënd, dheun tënd, çimkat që duan të të hanë, të shkëputesh, të fluturosh larg, e pastaj ballkanasit legjendarë, pasi nuk të gllabëruan, të të adhurojnë. Në 1997, M.A. iu refuzua pjesëmarrja në Bienalen e Venezias në emër të shtetit serb. Sidoqoftë, ajo mori pjesë në festival, si artiste ndërkombëtare, duke fituar kështu Biennalen e Venecias me pjesën e saj art -performancë, Balkan Baroque.
Sidoqoftë, kjo është pjesa e parë e asaj që dua të them për Abramovic dhe Ballkanin mbarë. E pjesa e parë e këtij shkrimi është veç një skërmitje ballkanase e imja.
Marina Abramovic, pak ditë më parë u shpall laureate e Princess of Asturias për artet. Kjo gjë më ngacmoi të përfundoja këtë shkrim në nder të saj, të nisur prej kohësh.
Kur isha i vogël, deri në goxha moshë, idhujt e mi ishin heronj, mitikë, luftëtarë, gjeneralë, e sigurisht më i madhi i tyre, Aleksandri i madh, e patjetër, gjenia e Napoleonit, Cezarit, Atiles, e plot njerëz të mëdhenj për nga përmasat e botëndryshimit. Aleksandri ishte ura e kalimit, nga komandanti hyjnor në rockstarin e parë që njeh historia, për nga mënyra impulsive, emotive, si zhvilloi fushatat e tij e si pushtoi botën, e si vdiq në fund.
Më pas, në adoleshencë e tutje, transformimi i idhujve e prijësve të mi shpirtërorë, erdhi drejt artistëve, rockut, muzikantëve të çmendur, rockstareve që hidhen në turmë, gjithçka impuls, gjithçka energji, shthurje, rrëmujë, turma gjigande njerëzish, dhe përjetësi.
Sidoqoftë, në çdo rast kishte një gap midis idhujve të parë dhe atyre të dytë. Të parët ishin njerëz që drejtonin fatet e botës, përmes guximit të pastër. Luftëtarë, që luanin me vdekjen, e tyre, dhe të ushtrive, njerëz që ndryshonin botën ose fitonin duke shkelur guximshëm mbi vdekjen. Te dytët, ishin frymëzues, çlironin adrenalinë, dhe gjithashtu luanin me vdekjen, por vetëm me jetën e tyre në lojë. Heroi humbi kuptimin në përshkallëzimin nga Aleksandri te Morrisoni, (kupto nocionet).
Dhe gjithmonë më ka stepur e trembur ky gap, për mënyrën si kam parë artistët. Derisa në botën time erdhi Marina.
Marina ndërsa rrinte, një ditë të bukur me qiell te pastër, shtrirë në bar dhe shihte retë, pa të kalonin avionë ushtarakë që lëshonin tym ngjyrues duke bërë forma në qiell. Dhe menjëherë shkon në bazën e aviacionit dhe kërkon disa avionë ushtarakë për të bërë një pikturë tre dimensionale.
Sigurisht e morën për të çmendur, dhe këtu ka fillesën gjenia dhe çmenduria krijuese e saj, që ndryshoi botën më pas. Marina vendosi që piktura në dy dimensione i rrinte ngushtë, dhe nisi të eksperimentonte me shfaqe. Duke përdorur gjithçka. Dhe kjo rrugë e pafundme, e shtyu thellë e më thellë drejt vetes, e larg e më larg drejt zbulimit të fushave artistike për t’u shprehur.
Dhe këtu vijmë në pikën lidhëse midis artit dhe heronjve. Marina, vuri në shërbim trupin e saj, dhe vetë jetën e saj në krijimin e shfaqeve të art performance, duke luajtur me fillin e hollë të ruletës ruse me vdekjen, për të gjetur atë pikën e fshehtë, sekrete, të të krijuarit art sublim. Kështu, M. A. rri pa ngrenë, pa pirë, luan me shigjeta e harqe, me armë të mbushura, me udhëtime në kushte ekstreme, me lojëra të tejzgjatura durimi e përqendrimi, jeton në rrugë, i dedikohet artit të saj deri në – pa bukë, pa të ardhura, pa të ardhme. Si në këngën e Bojken Lakos, guxo të rebelosh kur askush s’të shikon, M. A. bëri një hedhje ne humnerë, edhe kur askush nuk e njihte, edhe kur askush nuk shikonte, duke u dorëzuar totalisht në impuls artistik, deri në vetëmohim, duke represuar dhe impulsin e të bërit nënë, deri emocionet ndaj familjes së saj. Njeriu- Art. Rreziqet, guximi, të shkelurit aty ku s’kishte shkelur kush më parë, bënë që M. A. të shfaqej si pushtuesja e parë artistike, si heroina e pandalshme, frymëzuese për miliona e miliona njerëz në botë. Marina, pushtuesja e jetës përmes artit. Art performance. Një perëndeshë e guximit dhe krijimit. Me zë, me gjak, me frymë, me djersë, me lot, dhe me forcë. Me forcën e mendjes dhe zemrës së saj të guximshme.
Marina është një autoritet shpirtëror përtej estabilishmentit. Sepse, pasi ti çertifikohesh, nuk guxon më, sepse zë vend. Ndërsa M. A. nuk zë kurrë vend, sepse rreziku është burimi i autoritetit të saj.
Për të tërë ata që nuk e kanë idenë për se po flas, kur flas për Abramovic, mjafton të klikojnë shfaqet e saj dhe në shkretëtirën artistike që na rrethon, në humbëtirën mjegullore të mungesës së shamanëve shpirtërorë, do zbulojnë artisten hero. Të padiskutueshmen. E mbase, brenda jush do lindin farat e guximit dhe heroizmit. Dhe artit.
No comments:
Post a Comment